üncelikle sensör nedir? Sensör; fiziksel ya da kimyasal (genellikle elektriki olmayan) büyüklükleri, elektriksel sinyallere dönüştüren elemanlardır. Sensörler bu sinyallerini elektronik kontrol ünitesine (EKü) gönderir. EKü birçok sensörden aldığı bilgileri kimi zaman son kontrol elemanına (actuator) aktararak kimi zaman da belleğinde saklayarak ileride kullanmasını sağlar. Sensörler bilgi toplayıcı rolü üstlenir. Her sensör algıladığı fiziksel değere eş olarak bir elektrik sinyali üretir. Basit bir elektrik düğmesi bunun en iyi örneğidir ki burada basit bir fiziksel hareketle sinyal gönderilir ve sona erdirilir. Bir sistemde kullanılan sensör sayısı o sistemin yapacağı işi ve kompleksliği ile doğru orantılıdır.
Gelelim hava akış sensörü ve motor devir sensörlerine. Hava akış sensörü; emme havası hacmini tespit eder ve esas enjeksiyon hacmine karar veren EKü’ye bir sinyal gönderir. Hava-akış ölçer ölçme klapesi, geri getirme yayı ve potansiyometreden meydana gelir. Ayrıca, hava-akış ölçerde rölanti karışım ayar vidası, emme havası sıcaklığını tespit eden bir emme havası sıcaklık sensörü, bir yakıt pompası sivici, bir sönümleme odası, bir dengeleme levhası ve bir tam-yük tahdidi vardır. Silindir içine emilen havanın hacmi gaz kelebeğinin açıklığı ve motor devri tarafından belirlenir. Hava-akış ölçer içerisinden emilen emme havası geri getirme yayının direncini yenerek ölçme klapesini açar. ülçme klapesi ile potansiyometre aynı eksen üzerinde hareket eder. Dolayısıyla ölçme klapesinin açılma açısı potansiyometre tarafından bir voltaj oranına çevrilir. EKü bu voltaj sinyaline tespit eder ve böylece ölçme klapesinin açılma açısını potansiyometreden öğrenir. Potansiyometrenin ölçme plakası ile birlikte hareketli olan noktası mevcut voltajı tespit eder ve EKü’ye bir sinyal gönderir.
Gelelim motor devir sensörüne. Motor devri birkaç sensör veya yöntemle tespit edilebilmektedir. Krank mili konum sensörü, kam mili konum sensörü ve ateşleme modülünden. Krank mili konum sensörü (üüN ve devir sensörü), sürekli bir mıknatıs içeren tüp şeklinde bir muhafazadan ve bir elektrik sargısından meydana gelir. Sinyal dişlisinin dişleri sensör önünden geçtiği zaman, boşluğun değişimi sebebiyle, mıknatıs tarafından oluşturulan manyetik akımda sapmalar oluşur. Bu sapmalar, sargının uçlarında sırasıyla pozitif (sensörün karşısındaki diş) ve negatif (sensörün karşısındaki boşluk) bir elektro-motor kuvveti meydana getirir. Diğer faktörlerin değişmemesi halinde, sensördeki en yüksek çıkış voltajı, sensör ile diş arasındaki mesafeye (boşluğa) bağlıdır. Sensör farklı sistemlerde farklı şekilde konumlandırılabilir. ünemli olan krankın bağlı bulunduğu bir parçadan referans sinyalini almaktır. üünkü bizim için asıl lazım olan krank milinin konumu dolayısı ile hangi pistonun nerede olduğudur. Bu nedenle sensör; ya krank dişlisinden, ya volandan, ya da direkt olarak krankın üzerine yerleştirilmiş bir pimden referans sinyalini alır. Devir ve krank mili açısal konumu referans (üüN’nin tespiti) sensörü, motor bloğu üzerine monte edilmiştir ve krank mili kasnağı üzerindeki sinyal dişlisinin karşısında yer alır.
üüN ve devir sensörü; ateşleme avansının ve yakıt püskürtme zamanının tespitinde, devir göstergesinin çalışmasında, devir kısıtlaması stratejisinde, rölanti yönetiminde, aracın ilk çalıştırılması esnasında, yakıt kesme stratejisinin geliştirilmesinde vs. aktif olarak rol oynar.
üok noktalı enjeksiyonlu sistemlerde, sistem sıralı fazlara ayrılmış bir püskürtme düzeni kullanır. Diğer bir ifade ile yakıt püskürtmesi her silindirin sırayla emme zamanında gerçekleşir. Bunun için, elektronik kontrol ünitesi, devir ve üüN sinyaline ilaveten, püskürtme noktasını belirlemek için ayrıca bir zamanlama sinyali kullanır. Kontrol ünitesine gönderilen sinyal, emiş tarafındaki eksantrik kasnağı ile aynı düzeyde monte edilmiş bulunan bir hall etkili sensör tarafından üretilir. şayet akım şiddeti sabit kalırsa üretilen voltaj sadece manyetik alanın şiddetine bağlı kalır; bu nedenle frekansı, manyetik alandaki değişim hızı ile orantılı, modüle bir elektrik sinyali elde etmek için manyetik alan şiddetindeki periyodik değişim yeterlidir.
Sistemin çalışabilmesi için hangi silindirin emme zamanına geldiğinin EKü tarafından bilinmesi gerekmektedir. Kam mili eksenine yerleştirilen bir sensörle bu durum takip edilir. Bu sensör kam mili konum sensörüdür (faz ve zamanlama sensörü).
Faz sensörü de üüN ve devir sensöründe olduğu gibi birkaç çeşittir. Burada faz sensörünün konumuna göre çeşitlenir. ünemli olan sensörün emme kam milini referans alacak şekilde konumlandırılmasıdır. üünkü püskürtme zamanını tespit edebilmek için hangi emme supabının ne zaman açılacağının bilinmesi gerekir.